بیماری لثه
بخش پریودنتولوژی شاخه‌ای از دندانپزشکی است که به بررسی سلامت بافت‌های سخت و نرم اطراف دندان‌ها و درمان ایمپلنت ها می‌پردازد و هدف آن تشخیص و درمان بیماری این بافت‌ها و حفظ سلامت حاصل از درمان است.
لثه‌های سالم چه شکلی هستند؟
لثه سالم ظاهری دارد که خود به خود یا در حین مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن خونریزی نمی‌کند، به رنگ صورتی روشن است، قوام محکمی دارد، متورم نیست و در نهایت مانند لبه چاقو روی سطح دندان نازک می‌شود.
بیشتر بخوانید: دندانپزشکی اطفال در تهرانپارس
چرا بیماری لثه رخ می‌دهد؟
در هر فردی، تجمع لایه نرم باکتریایی به نام پلاک دندانی میکروبی در تمام سطوح دندان، بین دندان‌ها و در محل اتصال دندان به لثه مشاهده می‌شود. هنگامی که این پلاک به اندازه کافی با مسواک و نخ دندان پاک نمی‌شود، محیطی ایجاد می‌شود که به گونه‌های باکتری‌های مضر اجازه زندگی می‌دهد و باکتری‌های مضر به تدریج تکثیر می‌شوند. مواد مضر تولید شده توسط باکتری باعث التهاب لثه و آب شدن استخوان اطراف دندان می‌شود. علاوه بر این، پلاک میکروبی دندان به‌مرورزمان سفت شده و به جرم دندان تبدیل می‌شود. پلاک‌های بیشتری روی دندان جمع می‌شود که ساختار خشن دارد و پیشرفت بیماری لثه تسریع می‌شود.
بیماری لثه چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بیماری پریودنتال یک بیماری پیش‌رونده است که بر روی بافت حمایت کننده و اطراف لثه و همچنین استخوان زیرین فک تأثیر می‌گذارد. در صورت عدم درمان، بیماری پریودنتال می‌تواند منجر به لق شدن، ناپایداری دندان‌ها و حتی از دست دادن دندان شود. بیماری پریودنتال در واقع علت اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان در کشورهای توسعه یافته است و نباید آن را سهل انگاری کرد.
بیشتر بخوانید: کامپوزیت دندان در تهرانپارس
بیماری پریودنتال زمانی شروع می‌شود که سموم موجود در پلاک شروع به حمله به بافت نرم یا لثه اطراف دندان کنند. این باکتری در لثه نفوذ می‌کند و به سرعت رشد می‌کند و باعث عفونت باکتریایی می‌شود. با پیشرفت عفونت، شروع به فرورفتن عمیق‌تر در بافت می‌کند و باعث التهاب یا تحریک بین دندان‌ها و لثه‌ها می‌شود. پاسخ بدن این است که بافت عفونی را از بین ببرد، به همین دلیل به نظر می‌رسد لثه‌ها عقب نشینی کنند. پاکت‌های بین دندان‌ها عمیق‌تر می‌شوند و در صورت عدم درمان، بافتی که استخوان فک را تشکیل می‌دهد عقب می‌رود و باعث ناپایداری دندان‌ها و از دست دادن دندان می‌شود.
بیماری لثه همیشه با ژنژیویت ساده شروع می‌شود. خونریزی در لثه برجسته‌ترین یافته است. اگر درمان نشود، می‌تواند به عفونت‌های شدید تبدیل شود که در آن استخوان‌های فک ذوب می‌شوند و دندان‌ها در اثر لرزش از بین می‌روند. با این بیماری، لثه‌ها متورم، قرمز، خونریزی و عقب نشینی می‌شوند. دندان بلند می‌شود، جای دندان‌ها تغییر می‌کند، شکاف ایجاد می‌شود، دندان‌ها شروع به لرزیدن می‌کنند، بوی بد دهان رخ می‌دهد. در افراد سیگاری، به دلیل تأثیر نیکوتین بر روی عروق، خونریزی کمتر احساس می‌شود که می‌تواند بیماری را بپوشاند و از مشاهده آن جلوگیری کند.
علائم بیماری لثه چیست؟
علائم بسیاری از بیماری لثه وجود دارد.
- خونریزی لثه هنگام مسواک زدن
- لثه‌های قرمز، متورم و حساس
- لثه‌هایی که به راحتی از دندان جدا می‌شوند و دور می‌شوند
- ترشحات التهابی بین دندان‌ها و لثه‌ها
- دندان‌هایی که تکان می‌خورند (ایجاد شکاف بین دندان‌ها یا افزایش شکاف‌های موجود)
- تغییر روابط بین دندان‌های بالا و پایین در هنگام گاز گرفتن
- تغییر در تناسب پروتز جزئی، زوال.
- بوی بد دهان
با این حال، بیماری پریودنتال می‌تواند بدون هیچ علامتی به مراحل پیشرفته برسد. به همین دلیل، مراجعه به دندانپزشک در فواصل منظم بسیار مهم است.
آیا دلایل دیگری برای بیماری لثه وجود دارد؟
اگرچه علت اصلی پلاک میکروبی دندان است، اما بیماری‌هایی مانند سیگار کشیدن، دیابت و عوامل ارثی از عوامل خطری هستند که بروز بیماری را تسهیل می‌کنند.
آیا ارتباطی بین بیماری لثه و سلامت عمومی وجود دارد؟
از بسیاری جهات، دهان آینه‌ای از سلامت کلی بدن است. اگرچه بیماری‌های لثه عمدتاً به دلیل تجمع پلاک روی دندان‌ها ایجاد می‌شوند، اما برخی از بیماری‌های سیستمیک بر بافت‌های اطراف دندان تأثیر می‌گذارند. دیابت کنترل نشده شدت بیماری لثه را افزایش می‌دهد. از طرفی بیماری‌های لثه سلامت عمومی را نیز تهدید می‌کند. مکانیسم‌های بروز بیماری‌های پریودنتال و بیماری‌های قلبی مشابه است و بروز حمله قلبی در افراد مبتلا به عفونت‌های دهان 25 درصد بیشتر از افراد بدون عفونت است. در بیماران دیابتی کنترل نشده، درمان لثه نیز تأثیر مثبتی بر دیابت دارد. علاوه بر این، بیماری‌های لثه می‌تواند مشکلاتی مانند زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را در زنان باردار ایجاد کند.
آیا بیماری لثه ارثی است؟
برخی از بیماری‌های لثه ارثی هستند. برخی افراد بیشتر در معرض بیماری لثه هستند. با این حال، در اکثر افراد، بیماری لثه را می‌توان با مراقبت‌های خوب از دهان و معاینات منظم دندان‌ها پیشگیری کرد.
درمان بیماری لثه چگونه انجام می‌شود؟
اولین مرحله درمان، برداشتن رسوبات سفت روی دندان با ابزارهای مخصوص توسط پزشک است. برای اینکه درمان موفقیت آمیز باشد به شما آموزش داده می‌شود که چگونه پلاک میکروبی بیماری زا را با تکنیک صحیح با برس و نخ دندان تمیز کنید. در ژنژیویت ساده، این درمان به تنهایی ممکن است کافی باشد. در عفونت‌های شدیدتر، درمان پریودنتال که تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود و در برخی موارد از بیو مواد کمکی (مانند پودر استخوان، عشاء) برای درمان لثه ملتهب، بزرگ یا فرورفته، حفره‌هایی به نام پاکت بین دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌شود. به دلیل تحلیل استخوان و روش‌های جراحی اعمال می‌شود. در برخی موارد، لثه‌های بزرگ شده بدون درد، بدون خونریزی و بدون بخیه با دستگاه‌های پیشرفته مانند لیزر برداشته می‌شوند. پس از تمام این برنامه‌ها، بیماران برای حفظ سلامت لثه خود به معاینات 3-6-12 ماهه برده می‌شوند. هر چند وقت یک بار برای کنترل مراجعه کنید، پزشک با توجه به شدت بیماری و وجود برخی عوامل خطر تعیین می‌کند. مسواک زدن و تمیز کردن رابط شما در هر چک آپ دوباره ارزیابی می‌شود. موفقیت درمان لثه ارتباط مستقیمی با تبعیت و انگیزه بیمار از درمان دارد.
در درمان بیماری لثه چه چیزی حاصل می‌شود؟
هدف از درمان، جلوگیری از پیشرفت بیماری، این است که بیمار بتواند به تنهایی به طور مؤثر تمیز کند و دندان‌های طبیعی افراد را برای سال‌ها در دهان نگه دارد تا بتوانند به راحتی عمل کنند. پس از درمان موفقیت آمیز لثه، رنگ لثه صورتی روشن، بدون خونریزی و سفت می‌شود، تاب خوردن دندان‌ها پسرفت می‌کند و مشکل بوی بد دهان از بین می‌رود.
انواع بیماری لثه:
انواع مختلفی از بیماری پریودنتال وجود دارد، و راه‌های بسیاری وجود دارد که این تغییرات خود را نشان می‌دهند. همه آنها نیاز به درمان فوری توسط پریودنتیست دارند تا پیشرفت را متوقف کند و بافت لثه و استخوان را نجات دهد.
در اینجا برخی از رایج‌ترین انواع بیماری پریودنتال به همراه درمان‌هایی که معمولاً برای اصلاح آنها انجام می‌شود، آورده شده است:
1.التهاب لثه:
ژنژیویت خفیف‌ترین و شایع‌ترین شکل پریودنتیت است. این توسط سموم موجود در پلاک ایجاد می‌شود و منجر به بیماری پریودنتال می‌شود. افراد در معرض افزایش خطر ابتلا به ژنژیویت عبارت‌اند از: زنان باردار، زنانی که قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند، افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده، مصرف کنندگان استروئید و افرادی که تشنج و فشار خون را با استفاده از دارو کنترل می‌کنند.
درمان: التهاب لثه با استفاده از ترکیبی جامد از مراقبت در منزل و تمیز کردن حرفه‌ای به راحتی قابل برگشت است. دندانپزشک ممکن است برای پاک‌سازی پاکت‌های باقی مانده از مواد زائد، روت پلنینگ و روش‌های جرم گیری عمیق را انجام دهد. ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها و دهانشویه‌های دارویی ممکن است برای از بین بردن باکتری‌های باقی مانده و بهبود خوب پاکت‌ها استفاده شود.
2.بیماری مزمن پریودنتال:
بیماری مزمن پریودنتال شایع‌ترین شکل این بیماری است و در افراد بالای 45 سال بسیار بیشتر رخ می‌دهد. بیماری مزمن پریودنتال با التهاب زیر خط لثه و تخریب پیش‌رونده لثه و بافت استخوانی مشخص می‌شود. ممکن است به نظر برسد که دندان‌ها به تدریج در حال رشد هستند، اما در واقع لثه‌ها به تدریج در حال فرورفتگی هستند.
درمان: متأسفانه بر خلاف ژنژیویت، بیماری مزمن پریودنتال را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد، زیرا بافت حمایتی قابل بازسازی نیست. با این حال، دندانپزشک می‌تواند پیشرفت بیماری را با استفاده از روش‌های جرم گیری و پلانینگ ریشه در ترکیب با درمان‌های ضد میکروبی متوقف کند. در صورت لزوم، پریودنتیست می‌تواند درمان‌های جراحی مانند جراحی کوچک کردن پاکت و همچنین پیوند بافت را برای تقویت استخوان و بهبود ظاهر زیبایی حفره دهان انجام دهد.
3.بیماری پریودنتال تهاجمی:
بیماری پریودنتال تهاجمی با از بین رفتن سریع چسبندگی لثه، از بین رفتن سریع بافت استخوانی و تجمع خانوادگی مشخص می‌شود. این بیماری در اصل همان پریودنتیت مزمن است؛ اما پیشرفت آن بسیار سریع‌تر است. افراد سیگاری و کسانی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند در معرض خطر ابتلا به پریودنتیت تهاجمی هستند.
درمان: درمان بیماری پریودنتال تهاجمی مانند درمان بیماری مزمن پریودنتال است، اما مبتلایان به بیماری پریودنتال تهاجمی به احتمال زیاد به مداخله جراحی نیاز دارند. متوقف کردن و درمان این شکل از بیماری سخت‌تر است، اما دندانپزشک در تلاش برای حفظ بافت و استخوان ارزشمند، جرم گیری، پلانینگ ریشه، ضد میکروبی و در برخی موارد لیزر را انجام می‌دهد.
4.بیماری لثه مربوط به شرایط سیستمیک:
بیماری پریودنتال می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری یا وضعیتی باشد که بقیه بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسته به شرایط زمینه‌ای، بیماری می‌تواند؛ مانند بیماری پریودنتال تهاجمی رفتار کند و به سرعت بافت را از بین ببرد. بیماری قلبی، دیابت و بیماری‌های تنفسی شایع‌ترین عوامل کوفاکتور هستند، اگرچه بسیاری دیگر نیز وجود دارند. حتی در مواردی که پلاک کمی روی دندان‌ها می‌پوشاند، بسیاری از شرایط پزشکی باعث تشدید و تسریع پیشرفت بیماری پریودنتال می‌شود.
درمان: در ابتدا باید شرایط پزشکی که باعث شروع بیماری لثه شده کنترل شود. دندانپزشک با استفاده از درمان‌های مشابهی که برای کنترل بیماری پریودنتال تهاجمی و مزمن استفاده می‌شود، پیشرفت بیماری را متوقف می‌کند.
5.بیماری پریودنتال نکروزان:
این شکل از بیماری به سرعت بدتر می‌شود و در میان افرادی که از اچ آی وی، سرکوب سیستم ایمنی، سوء تغذیه، استرس مزمن رنج می‌برند یا سیگار می‌کشند، شیوع بیشتری دارد. مرگ بافتی (نکروز) اغلب بر رباط پریودنتال، بافت لثه و استخوان آلوئول تأثیر می‌گذارد.
درمان شود بیماری پریودنتال نکروزان بسیار نادر است. از آنجایی که ممکن است با HIV یا یک بیماری جدی پزشکی مرتبط باشد، به احتمال زیاد دندانپزشک قبل از شروع درمان با پزشک مشورت خواهد کرد. معمولاً برای درمان این نوع بیماری از جرم گیری، ریشه زنی، قرص‌های آنتی‌بیوتیک، دهان‌شویه دارویی و داروهای قارچ کش استفاده می‌شود.
6.تحلیل لثه:
تحلیل رفتن لثه یک مشکل رایج است. مسواک زدن نادرست و سخت، پوکی استخوان به دلیل بیماری لثه، ساختار مادرزادی نازک لثه، درمان ارتودنسی کنترل نشده و دندان مصنوعی معیوب که به لثه فشار وارد می‌کند می‌تواند باعث تحلیل لثه شود. در نتیجه تحلیل لثه، مشکلات زیبایی و حساسیت ممکن است رخ دهد. با این حال، فرورفتگی لثه به تنهایی باعث از دست دادن دندان نمی‌شود؛ بنابراین، هر تحلیل لثه‌ای نباید درمان شود. تصمیم اصلی درمان با توجه به انتظارات زیبایی شناختی بیماران گرفته می‌شود. علاوه بر این، اگر تحلیل لثه مسواک زدن را مشکل کرده و در کنترل‌های منظم پیشرفت کند، باید درمان شود. اگر فکر می‌کنید که فرورفتگی لثه شما باعث یک مشکل زیبایی شده است، می‌توانید با روش‌های درمانی معاصری که امروزه استفاده می‌شود و به طور ویژه برای فرد برنامه‌ریزی‌شده است، آن را با موفقیت درمان کنید.