بررسی باکتری های مولد پوسیدگی دندان و روش های از بین بردن آنها
باکتری های مولد پوسیدگی دندان به عنوان یکی از عوامل اصلی در ایجاد بیماریهای دهان و دندان نقش مهمی ایفا میکنند. پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه، که از شایعترین مشکلات دهان و دندان هستند، اغلب ناشی از فعالیت این میکروارگانیسمهای مضر هستند.
آگاهی از نحوه عملکرد باکتریها و روشهای مؤثر برای مقابله با آنها میتواند به حفظ سلامت دهان و دندان و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در این مقاله به بررسی نقش باکتریها در بیماریهای دهان و روشهای پیشگیری از آنها خواهیم پرداخت.
عوامل ایجاد پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان در درجه اول توسط باکتریهایی مانند استرپتوکوک موتانس و لاکتوباسیلوس ایجاد میشود. این موجودات از قندهای موجود در غذای انسان تغذیه میکنند و اسیدهایی تولید میکنند که مینای دندان را از بین میبرد و منجر به ایجاد پوسیدگی میشود.
علت وجود باکتری در دهان انسان
وجود باکتری در دهان انسان یک پدیده طبیعی است. این باکتریها بخشی از میکروبیوم دهان را تشکیل میدهند که اکوسیستم پیچیدهای از میکروارگانیسمهای مختلف است که نقش مهمی در سلامت دهان و رفاه کلی ایفا میکند. در اینجا دلایل اصلی وجود باکتری در دهان آمده است:
1. عوامل طبیعی: از بدو تولد، در بدن ما باکتریهای مختلف از جمله باکتریهای موجود در دهان ایجاد میشود. این باکتریها از طریق تماس با محیط، غذا و افراد ما به وجود میآیند.
2. محیط غنی از مواد مغذی: دهان به دلیل وجود مواد مغذی از بقایای غذا، بزاق و سایر مواد، محیطی را برای باکتریها فراهم میکند. این محیط رطوبت، گرما و منابع غذایی که باکتریها برای رشد به آن نیاز دارند را ارائه میدهد.
3. تشکیل بیوفیلم: باکتریهای موجود در دهان اغلب بیوفیلمهایی را تشکیل میدهند که میکروارگانیسمهایی هستند که به سطوحی مانند دندان و لثه میچسبند. شناخته شدهترین بیوفیلم پلاک دندانی است که اگر به طور منظم از طریق مسواک زدن و نخ دندان برداشته نشود، میتواند حاوی باکتریهای مضر باشد.
4. محافظت و تعادل: در حالی که برخی از باکتریها میتوانند مضر باشند، بسیاری از آنها مفید هستند و به محافظت از دهان در برابر پاتوژنهای مهاجم کمک میکنند. آنها نقش مهمی در تجزیه ذرات غذا، محافظت از مینای دندان و حتی حمایت از سیستم ایمنی دارند.
5. نقش دوگانه بزاق: بزاق نه تنها مواد مغذی را برای باکتریها فراهم میکند، بلکه حاوی آنزیمها و عوامل ایمنی است که به کنترل جمعیت باکتریایی کمک میکند و اکوسیستم دهانی متعادل را حفظ میکند.
درک نقش باکتریها در دهان کلیدی برای اقدامات مؤثر بهداشت دهان است که هدف آن مدیریت باکتریهای مضر و در عین حال حمایت از باکتریهای مفید است.
انواع باکتری دندان
دهان انسان جامعه متنوعی از باکتریها است که انواع مختلفی از آنها به طور خاص با سلامت دندان ما در ارتباط هستند. این باکتریها از نظر اثرات بسیار متفاوت هستند، از آنهایی که برای اکوسیستمهای دهان مفید هستند تا باکتریهایی که به بیماریهای دندانی مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه کمک میکنند.
نوع و تعداد باکتری های دهان به چه عواملی بستگی دارد؟
انواع و مقدار باکتریهای موجود در دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد:
رژیم غذایی: آنچه میخوریم به طور قابل توجهی بر میکروبیوت های دهان ما تأثیر میگذارد. غذاهای شیرین و اسیدی باعث رشد باکتریهایی میشود که اسیدهای مضر برای مینای دندان تولید میکنند.
بهداشت دهان: مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن و تمیز کردن دندان ها جمعیت باکتری های مضر را کاهش می دهد، در حالی که بی توجهی می تواند منجر به رشد بیش از حد شود.
تولید بزاق: بزاق به خنثی کردن اسیدها و شستن ذرات غذا کمک میکند و در نتیجه رشد باکتریها را کنترل میکند. شرایطی که جریان بزاق را کاهش میدهد میتواند منجر به افزایش باکتریهای مضر شود.
سبک زندگی: مصرف سیگار و الکل می تواند میکروبیوم دهان را تغییر دهد و به طور معمول خطر ابتلا به کلونی های باکتریایی مضر را افزایش می دهد.
شرایط سلامتی: برخی بیماریها، مانند دیابت، میتوانند بر تعادل باکتریهای دهان تأثیر بگذارند و اغلب منجر به مستعد ابتلا به بیماریهای پریودنتال میشوند.
ژنتیک: ترکیب ژنتیکی فردی می تواند بر حساسیت به انواع خاصی از باکتری ها و ترکیب کلی میکروبیوم دهان تأثیر بگذارد.
مهم ترین باکتری های مولد پوسیدگی دندان
چندین گونه از باکتریها مسئول اصلی پوسیدگی دندان هستند که مهمترین آنها عبارتاند از:
این شناخته شدهترین باکتری مرتبط با پوسیدگی دندان است. با قند موجود در رژیم غذایی ما رشد میکند و اسیدهایی تولید میکند که مینای دندان را از بین میبرد.
اگرچه این باکتری ها نسبت به استرپتوکوک موتانس تهاجمی کمتری دارند، اما همچنان عامل اصلی پوسیدگی دندان هستند، به ویژه در مناطقی که غذا ممکن است گیر کند و برای مدت طولانی تری باقی بماند.
عموماً با پلاک دندان و پوسیدگی ریشه مرتبط است، این باکتری ها می توانند تحت شرایط خاصی به پوسیدگی دندان کمک کنند.
اگرچه در درجه اول با پریودنتیت مرتبط است، اما می تواند بر پیشرفت پوسیدگی نیز تأثیر بگذارد، به ویژه در موارد پیچیده ای که شامل بیماری لثه است.
درک این باکتریها و نحوه تعامل آنها در محیط دهان برای مراقبتهای مؤثر از دندان و استراتژیهای پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار مهم است.
محل تجمع باکتری ها در دندان
باکتریها در دهان تمایل به تجمع در مناطق خاصی دارند که میتوانند رشد کنند و در صورت عدم مدیریت صحیح منجر به مشکلات دندانی میشوند. در اینجا مکانهای رایجی که باکتریها روی دندان و اطراف آن جمع میشوند آورده شده است:
1. پلاک دندانی: این محل اقامت اولیه برای باکتریها در دهان است. پلاک دندانی یک لایه چسبنده و بی رنگ است که به طور مداوم روی دندان و اطراف آن ایجاد میشود. بیشتر از باکتریها به همراه بزاق، ذرات غذا و سایر مواد طبیعی تشکیل شده است.
2. سطوح دندان: باکتریها به ویژه در سطوح دندانهایی که تمیز کردن آنها سختتر است، مانند دندانهای آسیاب پشت دهان، تجمع مییابند. سطوح و شیارهای ناهموار این دندانها نقاط ایده آلی برای پنهان کردن باکتریها ایجاد میکند.
3. خط لثه: ناحیهای که دندانها با لثهها برخورد میکنند به ویژه در برابر تجمع باکتری آسیب پذیر است. اگر پلاک در خط لثه برداشته نشود، میتواند منجر به التهاب لثه و بیماریهای شدیدتر لثه شود.
4 فضای بین دندانی: فضاهای بین دندانی که به طور منظم با نخ دندان تمیز نمیشوند نیز میتوانند باکتریها و بقایای غذا را انباشته کنند که منجر به تشکیل پلاک و پوسیدگی بالقوه شود.
5. زیر خط لثه: باکتریها همچنین میتوانند در زیر خط لثه در پاکتهای بین لثه و دندانها ساکن شوند. این یک محیط مضر برای رشد باکتری است، زیرا کمتر در دسترس تمیز کردن است و میتواند منجر به بیماری پریودنتال شود.
6. وسایل دندانپزشکی: بریس ها، پروتزها و سایر وسایل دندانپزشکی نیز می توانند سطوح اضافی را برای چسبیدن باکتری ها و تشکیل بیوفیلم ایجاد کنند.
اقدامات منظم بهداشتی دندان، از جمله مسواک زدن دو بار در روز، نخ دندان کشیدن روزانه و معاینات منظم دندانپزشکی، برای کنترل تجمع باکتریها در این نواحی و پیشگیری از بیماریهای دندانی بسیار مهم است.
باکتری ها چگونه باعث پوسیدگی دندان می شوند؟
پوسیدگی دندان عمدتاً به دلیل عملکرد باکتریهای موجود در دهان است که کربوهیدراتها را تخمیر کرده و به اسید تبدیل میکنند. در اینجا روند پوسیدگی دندان توسط باکتریها آمده است:
تجمع باکتری: باکتری هایی مانند استرپتوکوک موتانس و لاکتوباسیلوس روی دندان ها تجمع می کنند و یک بیوفیلم چسبنده به نام پلاک را تشکیل می دهند.
تولید اسید: اسیدهای تولید شده شروع به دمینرالیزه شدن و شکستن مینای دندان می کنند که لایه سخت و بیرونی دندان است.
تخمیر قندها: وقتی غذاهای حاوی کربوهیدرات (قند و نشاسته) مصرف میکنید، این باکتریها قندها را متابولیزه کرده و اسید را به عنوان یک محصول جانبی آزاد میکنند. این فرآیند میتواند باعث تخریب مینای دندان و افزایش خطر پوسیدگی دندان شود.
تجزیه مینا: با از دست دادن مواد معدنی مینا، حفره در دندان ایجاد میشود. بدون مداخله، پوسیدگی میتواند به عمق دندان نفوذ کند و عاج داخلی را تحت تأثیر قرار دهد و به طور بالقوه به پالپ برسد و باعث درد و از دست دادن دندان شود.
مبارزه با باکتری عامل پوسیدگی دندان
برای مبارزه مؤثر با باکتریهایی که باعث پوسیدگی دندان میشوند، راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
1. استفاده از فلوراید: فلوراید با تقویت مجدد مینای دندان به تقویت دندانها کمک میکند. از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید و بسته به توصیه دندانپزشک خود، شستشو یا درمانهای حاوی فلوراید را در نظر بگیرید.
2. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم: حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید و روزانه نخ دندان بکشید تا پلاک و ذرات غذا از بین دندان ها و زیر خط لثه پاک شود.
3. محدود کردن مصرف غذاهای شیرین و اسیدی: مصرف تنقلات و نوشیدنیهای شیرین و همچنین غذاهای اسیدی که میتوانند مینای دندان را از بین ببرند را کاهش دهید. وقتی آنها را مصرف کردید، در صورت امکان پس از آن مسواک بزنید.
4. معاینات منظم دندانپزشکی: برای تمیز کردن و معاینات حرفهای به طور مرتب به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دندانپزشک شما میتواند پوسیدگی را زودتر تشخیص دهد و اغلب با روشهای کمتر تهاجمی درمان کند.
نحوه جلوگیری از رشد باکتری های مولد پوسیدگی دندان
جلوگیری از رشد باکتریهای عامل پوسیدگی شامل حفظ محیط دهان و دندان سالم و به حداقل رساندن عواملی است که باعث رشد باکتری میشود:
1. رژیم غذایی: یک رژیم غذایی متعادل و کم مواد غذایی شیرین و اسیدی داشته باشید. میوهها و سبزیجات ترد میتوانند به تمیز کردن دندانها کمک کنند و محصولات لبنی میتوانند اسیدها را خنثی کنند و کلسیم و فسفات را برای ترمیم مینای دندان تامین کنند.
2. زایلیتول: استفاده از محصولات حاوی زایلیتول (مانند صمغ و نعناع خاص) میتواند سطح استرپتوکوک موتانس را کاهش دهد. زایلیتول نمیتواند توسط این باکتریها متابولیزه شود، بنابراین رشد آنها را مهار میکند.
3. سیلانتها: سیلانتهای دندانی را میتوان روی سطوح جویدنی دندانهای عقبی که پوسیدگی اغلب اتفاق میافتد استفاده کرد. این پوشش محافظ شیارها و شکافهایی را که تمایل به جمع آوری مواد غذایی دارند را میپوشاند و از ته نشین شدن باکتریها در آن جلوگیری میکند.
4. نوشیدن آب زیاد: هیدراته ماندن باعث تولید بزاق می شود که به طور طبیعی به پاکسازی دهان و از بین بردن اسیدهای مضر دندان کمک می کند.
با رعایت این شیوهها، میتوانید به میزان قابل توجهی خطر ابتلا به پوسیدگی دندان را کاهش دهید و میکروبیوم دهان سالمتری را حفظ کنید.
سؤالات متداول در مورد باکتری های مولد پوسیدگی دندان
باکتریهای اصلی مسئول پوسیدگی دندان استرپتوکوک موتانس و لاکتوباسیلوس هستند. این باکتریها به ویژه در تخمیر قندها و تولید اسیدهایی که مینای دندان را از بین میبرند مهارت دارند.
خیر همه باکتریهای موجود در دهان باعث پوسیدگی نمیشوند. میکروبیوم دهان از بیش از 700 گونه باکتری تشکیل شده است که بسیاری از آنها مفید هستند و به فرآیندهایی مانند هضم و محافظت در برابر عوامل بیماری زا کمک میکنند.
باکتریهای عامل پوسیدگی در درجه اول از قندها و کربوهیدراتها تغذیه میکنند. اینها شامل قندهای معمولی مانند گلوکز، فروکتوز و ساکارز و نشاستههای پخته شده است که در دهان به قندهای سادهتری تجزیه میشوند.
بله تقریباً همه افراد دارای برخی از باکتریهایی هستند که میتوانند باعث پوسیدگی دندان شوند، مانند استرپتوکوک موتانس. با این حال، سطح این باکتریها بسته به بهداشت دهان و عادات غذایی افراد میتواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد.
بله کاهش مصرف قندها و نشاستهها میتواند منبع غذایی باکتریهای عامل پوسیدگی را کاهش دهد و در نتیجه توانایی آنها را برای تولید اسیدهای مضر محدود کند. از جمله غذاهایی که تولید بزاق را تحریک میکنند نیز میتوانند به خنثی کردن اسیدهای باکتریایی و شستن ذرات غذا کمک کنند.
عواملی که باعث افزایش فعالیت میشوند عبارتاند از: بهداشت نامناسب دهان، مصرف مکرر غذاهای شیرین، شرایط خشکی دهان که جریان بزاق را کاهش میدهد و استفاده نکردن از محصولات دندانی حاوی فلوراید که میتواند به بازسازی مجدد دندانها کمک کند.
بله باکتریهای عامل پوسیدگی میتوانند هم دندانهای شیری و هم دندانهای بزرگسال (دائمی) را تحت تأثیر قرار دهند. پوسیدگی در دوران کودکی یک بیماری شایع است که در آن این باکتریها باعث پوسیدگی دندانهای کودکان خردسال میشوند.
در حالی که دهانشویهها، به ویژه آنهایی که حاوی عوامل ضد باکتریایی مانند کلرهگزیدین و ستیل پیریدینیم کلرید هستند، میتوانند سطح باکتریهای مضر را کاهش دهند، آنها راه حلی برای درمان نیستند. مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن همچنان برای مدیریت مؤثر و حذف پلاک باکتریایی ضروری است.
درمانها شامل تمیز کردن حرفهای دندان، درمانهای فلوراید، سیلانتها برای محافظت از شیارهای دندان، درمانهای ضد باکتریایی و احتمالاً تغییر در رژیم غذایی و عادات بهداشتی است. اگر پوسیدگی به پالپ داخلی دندان برسد، موارد پیشرفته ممکن است نیاز به پر کردن، روکش یا عصب کشی داشته باشند.